Volkshortus Selwerd: ‘De buurt koestert deze kas’

Op een binnenterrein tussen de huizen in de wijk Selwerd staat een bijzondere kas: de Volkshortus. Bedacht door kunstenaars en beheerd door vrijwilligers uit de wijk. Wijkbewoners kiezen de diversiteit aan planten in de kas, die de meer dan 80 nationaliteiten uit de wijk vertegenwoordigen. De wijkvrijwilligers spelen een onmisbare rol. "Zonder de wijkbewoners kan het niet", zeggen de betrokken partijen eensgezind. Prachtig, zo’n kas, maar wat brengt het de mensen in een wijk?

"Vanwege de wijkvernieuwing en de overlast die dit veroorzaakt voor bewoners, zijn we gezamenlijk na gaan denken over kunst in Selwerd. Daarom zijn we in 2022 gestart met een kunstcommissie", vertelt Nicoline Wijnja, projectleider kunst in de openbare ruimte bij Kunstpunt Groningen, over het ontstaan. "In de commissie zaten ook bewoners Mariët IJsseldijk en Jeannette Bodha. Met elkaar hebben we de kunstopdracht bedacht. We waren er snel uit: we wilden geen beeld op een sokkel, maar iets wat bewoners bij elkaar brengt. Met een tijdelijk karakter vanwege alle beweging in de wijk en met de mogelijkheid tot ontmoeting vanwege de vele nationaliteiten."

De keuze viel op kunstenaars Saskia Janssen en George Korsmit met de Volkshortus. "Zij zijn heel goed in het begeleiden van zo’n sociaal proces en het leggen van het contact met bewoners. Bovendien kenden Mariët en Jeannette wijkbewoners die affiniteit hadden met planten en groen."

In het voorjaar van 2023 werd de kas geplaatst op het lege binnenterrein tussen de Elzenlaan en de Hazelaarstraat, vlakbij het huidige terrein. "Tijdens de opening keek ik naar al die potten met planten en dacht: als we geen water geven, dan wordt het niks", zegt Jeannette Bodha. "Daarom heb ik vrijwilligers gezocht om te helpen. Inmiddels is er een groep van zo’n 15 mensen die water geven, want het is sindsdien alleen maar gegroeid."

Extra moestuinbakken

"Meteen dat eerste jaar kwam er veel enthousiasme op gang", bevestigt Anda. "Het aantal deelnemers groeide zo snel dat de kunstenaars in samenwerking met de vrijwilligers, buiten de kas, extra moestuinbakken hebben geregeld. Dat vonden we goed omdat het een tijdelijke plek is, waar we gaan slopen. Daardoor kon het organisch groeien en is er ruimte om te experimenteren. Een deel van de vrijwilligers bestaat uit direct omwonenden. Zij houden de boel in de gaten, want zo’n kas is natuurlijk kwetsbaar. Dat werkt heel goed." Jeannette vult aan: "Er is nog nooit iets vernield. Ja, één keer iets kleins, per ongeluk. Ook met oud en nieuw gaat het goed. Dan wordt er in de buurt van de kas geen vuurwerk afgestoken."

Na twee jaar is de kas verplaatst naar het huidige binnenterrein tussen de Gelderse Roosstraat en de Hazelaarstraat. Daar was op 15 maart van dit jaar de seizoensopening. "Dat was ook dit derde jaar weer geweldig", zegt Jeannette. "Ik had allerlei organisaties uitgenodigd en er waren lekkere hapjes, gemaakt door een Syrische wijkbewoonster. Ieder jaar komen er meer mensen. We organiseren veel gratis activiteiten en cursussen. Er is ook een taalclub van een Pakistaanse bewoonster om Nederlands te oefenen. Verder nodig ik allerlei groepen uit om de kas te gebruiken, zoals stichting Humanitas voor een macramé-activiteit voor mantelzorgers."

Sneeuwbaleffect

Ook Tanja Vonck, Sociaal Gebiedsontwikkelaar Selwerd bij de gemeente Groningen, is erg enthousiast: "De Volkshortus leeft. Steeds meer mensen vanuit de hele wijk weten de hortus te vinden. Het is echt een sneeuwbaleffect geweest; het begon met de direct omwonenden en nu komen er mensen uit de hele wijk."

Wijkvernieuwing maakt het volgens Tanja mogelijk om een project zoals de Volkshortus aan te jagen en het echt samen met bewoners aan te pakken. "Als organisaties financieren we het project gezamenlijk. Dit is echt Wijkvernieuwing op z’n Gronings: een integrale aanpak van fysiek en sociaal én vanaf het begin echt samen met de bewoners. Wat willen bewoners zélf doen? Dat faciliteren we. Zo krijgen bewoners eigenaarschap over de plek. Dat werkt hier heel mooi", vindt Tanja.

"Het is daarbij belangrijk om als organisaties goed aangehaakt te blijven, financieel en organisatorisch. En bovenal heb je vrijwilligers nodig die het trekken en allerlei activiteiten organiseren. Dat is een hele belangrijke succesfactor. Zonder vrijwilligers kan het niet. Als gemeente kunnen we hiervan leren dat we minder vóór de bewoners mogen denken, maar ze meer zélf mogen laten bedenken en dat we erop kunnen vertrouwen dat het goedkomt."

Nicoline vult aan: "Door de wijkvernieuwing bestonden de sociale en fysieke structuren al, met afgevaardigden van de verschillende partijen. En er was geld. De buurtregisseur is onmisbaar geweest, want hij stond dicht bij de bewoners en koppelde alles elkaar. Ik gun iedere wijk een buurtregisseur."

Pareltje

"We hebben in goede samenwerking iets moois gemaakt. Vanuit Kunstpunt organiseren we af en toe een etentje met de vrijwilligers en zorgen we bijvoorbeeld dat de politiek bekend is met het project. Vanuit educatie organiseren we activiteiten voor scholen in de omgeving en, samen met Jeannette, de seizoensopening en het oogstfeest. Alles met het doel: de Volkshortus levend houden", vertelt Nicoline. "Zo’n sociaal project was voor ons ook iets nieuws. Kunstenaars kijken nét even anders naar de wereld, dat kan van maatschappelijke meerwaarde zijn. Dat is hier goed gelukt. Wat een loze groene ruimte was, is geactiveerd tot een levendige omgeving. De Volkshortus is een pareltje."

Er komt een heel diverse groep bezoekers naar de hortus. "Van studenten en gepensioneerden, tot echte Grunnegers en nieuwkomers. Dat weerspiegelt de wijk met haar vele nationaliteiten en je ziet het ook terug in de verscheidenheid aan planten", zegt Jeannette. "Door de planten komen ze met elkaar aan de praat en het biedt zelfs een voedingsbodem voor vriendschappen. Ik heb hier ook nieuwe vrienden gemaakt. Het is echt een kas voor en door de buurt. De buurt koestert de kas."